Rodzina ma największy wpływ na rozwój młodego człowieka. Jest podstawowym środowiskiem społeczno-wychowawczym człowieka. Wywiera ona znaczny, choć bardzo często niezamierzony wpływ na jego rozwój. Oddziaływanie to zachodzi poprzez szereg czynności i zdarzeń mających miejsce na gruncie rodziny, poprzez działania dorosłych i rodzeństwa, a szczególnie przez ich stosunek do dziecka. Nie wszyscy rodzice ustosunkowują się do dziecka w ten sam sposób.
Określone postawy rodziców mogą właściwie wpływać na rozwój dziecka, ale też ujemnie oddziaływać na kształtowanie jego osobowości. Mają niezaprzeczalny wpływ na budowanie poczucia wartości i pewności siebie każdego dziecka.
Najbardziej popularną typologią w literaturze pedagogicznej i psychologicznej jest typologia Marii Ziemskiej, zawierającej postawy prawidłowe, jak i nieprawidłowe.
Za prawidłowe uznaje następujące postawy:
- akceptację dziecka
- współdziałanie z dzieckiem
- dawanie dziecku swobody
- uznanie praw dziecka.
Do nieprawidłowych należą:
- postawa odtrącająca
- postawa unikająca
- postawa nadmiernie chroniąca
- postawa nadmiernie wymagająca.
Prezentując wobec dziecka prawidłowe postawy rodzicielskie dajemy mu do zrozumienia, że jest ono przez nas kochane i cenione. Przyjmujemy je takim, jakim jest: łącznie z zaletami i wadami, cechami fizycznymi, usposobieniem, możliwościami umysłowymi i trudnościami w niektórych dziedzinach.
Dziecko wychowywane w atmosferze akceptacji czuje się bezpieczne i zadowolone ze swojego istnienia.
Dziecko wychowywane w partnerskiej i współdziałającej ze sobą rodzinie czuje się potrzebne i wartościowe. Pokonuje przeszkody i wzmacnia poczucie własnej wartości oraz podnosi pozytywną samoocenę. Potrafi wyrażać swoje uczucia. Jest pogodne, miłe, odważne. Nawiązuje trwałe więzi emocjonalne. Jest przyjacielskie, empatyczne i zrównoważone emocjonalnie. Dziecko nauczone samodzielności i odpowiedzialności za swoje czyny, z łatwością współdziała z rówieśnikami, potrafi przystosować się do różnych sytuacji społecznych, jest bystre i pomysłowe. Rodzice uznający prawa dziecka kształtują jego osobowość. Dziecko wie, czego się od niego oczekuje i stara się te oczekiwania spełnić.
Dziecko rodziców prezentujących którąkolwiek z negatywnych postaw rodzicielskich jest po prostu nieszczęśliwe.
Dziecko tak wychowywane jest niezdolne do nawiązywania trwałych więzi, jest nieufne i bojaźliwe, konfliktowe w kontaktach z innymi dziećmi. Nie jest zdolne do obiektywnych osądów oraz nie jest wytrwałe w działaniu. Bywa też awanturnicze, kłótliwe, gniewne lub zbyt pewne siebie. Czasem bywa niezaradne życiowo, a przy nagłym odrzuceniu może wykazywać zaburzenia nerwicowe. Często ma trudności w koncentracji uwagi, wykazuje opóźnienie dojrzałości społecznej i emocjonalnej. Jest nadmiernie zależne od rodzica.
Nikt nam nie napisze gotowej recepty na bycie dobrym rodzicem, ale raczej większość z nas, rodziców, pragnie być właśnie dobrym rodzicem dla swojego dziecka. Traktujmy dziecko tak, jakbyśmy sami chcieli być traktowani. Często je chwalmy, nagradzajmy nawet za drobne osiągnięcia, starajmy się obdarowywać je swoim czasem – dążmy do wspólnego spędzania danego nam czasu.
Autor: Dorota Majcher
Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
zam. R.M.
